Translation Activity Worksheet - Using Gen AI for Translating Poems
This blog is based on Translation Activity Worksheet - Using Gen AI for Translating Poems and this task was assigned by Dilip Barad sir.
مجھ سے پہلی سی محبت مری محبوب نہ مانگ
میں نے سمجھا تھا کہ تو ہے تو درخشاں ہے حیات
تیرا غم ہے تو غم دہر کا جھگڑا کیا ہے
تیری صورت سے ہے عالم میں بہاروں کو ثبات
تیری آنکھوں کے سوا دنیا میں رکھا کیا ہے
تو جو مل جائے تو تقدیر نگوں ہو جائے
یوں نہ تھا میں نے فقط چاہا تھا یوں ہو جائے
اور بھی دکھ ہیں زمانے میں محبت کے سوا
راحتیں اور بھی ہیں وصل کی راحت کے سوا
ان گنت صدیوں کے تاریک بہیمانہ طلسم
ریشم و اطلس و کمخاب میں بنوائے ہوئے
جا بہ جا بکتے ہوئے کوچہ و بازار میں جسم
خاک میں لتھڑے ہوئے خون میں نہلائے ہوئے
جسم نکلے ہوئے امراض کے تنوروں سے
پیپ بہتی ہوئی گلتے ہوئے ناسوروں سے
لوٹ جاتی ہے ادھر کو بھی نظر کیا کیجے
اب بھی دل کش ہے ترا حسن مگر کیا کیجے
اور بھی دکھ ہیں زمانے میں محبت کے سوا
راحتیں اور بھی ہیں وصل کی راحت کے سوا
مجھ سے پہلی سی محبت مری محبوب نہ مانگ
Translate by Chat GPT
Translation by Gemini
Hindi Translation (The Second Coming) by Chat GPT
फैलते चक्र में घूमता हुआ, घूमता चला जाता है,
बाज़ अब बाज़बान की पुकार नहीं सुन पाता;
सब कुछ बिखर रहा है, केंद्र अब टिक नहीं पाता,
मात्र अराजकता संसार पर टूट पड़ी है।
रक्त से धुँधली हुई लहरें हर दिशा में छा गई हैं,
निर्दोषता का अनुष्ठान डूब चुका है;
श्रेष्ठ जनों में कोई दृढ़ विश्वास नहीं,
और दुष्ट जन उन्मत्त उत्कटता से भरे हैं।
निश्चय ही कोई प्रकाशन समीप है;
निश्चय ही दूसरा आगमन समीप है।
दूसरा आगमन! ये शब्द अभी गूँजे ही थे
कि Spiritus Mundi से उठती एक विराट छवि
मेरी दृष्टि को विचलित कर देती है—
रेगिस्तान की रेत में कहीं
सिंह-देह और मानव-मस्तक वाली आकृति,
सूर्य-सी शून्य और निर्दय दृष्टि लिए,
धीमे-धीमे अपनी जंघाएँ बढ़ाती है,
और उसके चारों ओर
क्रोधित मरु-पक्षियों की छायाएँ डगमगाती हैं।
अंधकार फिर छा जाता है; पर अब मैं जानता हूँ—
बीस सदियों की पथरीली नींद
एक झूलते पालने से जाग उठी थी,
और कौन-सा विकराल पशु, जिसकी घड़ी आ पहुँची है,
अब जन्म लेने को
बेथलेहम की ओर घिसटता चला आ रहा है?
Gujarati Translation (The Second Coming) by Chat GPT
વિસ્તરતા વલયમાં ફરી રહ્યો છે, ફરી રહ્યો છે બાજ,
બાજપાલની હાક હવે તેને સંભળાતી નથી;
બધું વિખેરાઈ રહ્યું છે, કેન્દ્ર હવે ટકી શકતું નથી,
માત્ર અराजકતા જગત પર છૂટક થઈ છે।
લોહીથી ધૂંધળો પ્રવાહ બધે ફરી વળ્યો છે,
નિર્દોષતાનો વિધિ-વિધાન ડૂબી ગયો છે;
શ્રેષ્ઠોમાં કોઈ દ્રઢ વિશ્વાસ રહ્યો નથી,
અને દુષ્ટો ઉગ્ર લાગણીની તીવ્રતાથી ભરાયેલા છે।
નિશ્ચિત જ કોઈ પ્રકાશન નજીક છે;
નિશ્ચિત જ બીજું આગમન નજીક છે।
બીજું આગમન! આ શબ્દો મોંમાંથી નીકળ્યા પણ નહોતાં
કે Spiritus Mundi માંથી ઉદ્ભવતી એક વિશાળ છબી
મારી દૃષ્ટિને અશાંત કરી દે છે—
રણની રેતમાં ક્યાંક
સિંહનું દેહ અને માનવનું માથું ધરાવતી આકૃતિ,
સૂર્ય જેવી ખાલી અને નિર્દય નજર સાથે,
ધીમે-ધીમે પોતાની જાંઘો આગળ ધપાવે છે,
અને તેની આસપાસ
ક્રોધિત રણપંખીઓની છાયાઓ ઘૂમે છે।
અંધકાર ફરી છવાઈ જાય છે; પણ હવે હું જાણું છું—
વીસ સદીઓની પથ્થર જેવી ઊંઘ
એક ઝૂલતા પાળણાથી દુઃસ્વપ્નમાં ફેરવાઈ હતી,
અને કયું કર્કશ પશુ, જેના સમયનું ચક્ર પૂર્ણ થયું છે,
હવે જન્મ લેવા માટે
બેથલેહેમ તરફ ધીમે ધીમે સરકી રહ્યું છે?
Hindi Translation (हिन्दी अनुवाद) by Gemini
"द्वितीय आगमन"
बढ़ते हुए घेरे में घूमते-घूमते,
बाज़ अपने बाज़दार की आवाज़ नहीं सुन पा रहा;
चीज़ें बिखर रही हैं; केंद्र अब थाम नहीं पा रहा;
दुनिया में केवल अराजकता फैल गई है,
रक्त-रंजित ज्वार उमड़ पड़ा है, और हर जगह
मासूमियत का संस्कार डूब गया है;
अच्छे लोगों में दृढ़ विश्वास की कमी है, जबकि बुरे लोग
जुनूनी तीव्रता से भरे हुए हैं।
निश्चित ही कोई रहस्योद्घाटन होने वाला है;
निश्चित ही 'द्वितीय आगमन' निकट है।
द्वितीय आगमन! अभी ये शब्द निकले ही थे
कि 'स्पिरिटस मुंडी' (विश्व-आत्मा) से एक विशाल छवि
मेरी आँखों को परेशान करती है: रेगिस्तान की रेत में कहीं
एक आकृति जिसका शरीर शेर का और सिर मनुष्य का है,
एक टकटकी—शून्य और सूरज की तरह निर्दयी,
वह अपनी धीमी जांघें हिला रहा है, जबकि उसके चारों ओर
क्रुद्ध रेगिस्तानी पक्षियों की परछाइयां मंडरा रही हैं।
अंधेरा फिर से छा जाता है; पर अब मैं जानता हूँ
कि बीस सदियों की पथरीली नींद को
एक झूलते हुए पालने ने दुःस्वप्न में बदल दिया था,
और वह कौन सा भयानक जीव है, जिसका समय आख़िरकार आ गया है,
जो जन्म लेने के लिए बेथलहम की ओर झुककर रेंग रहा है?
Gujarati Translation (ગુજરાતી અનુવાદ) by Gemini
"દ્વિતીય આગમન"
વધતા જતાં વર્તુળાકાર ઘેરામાં ઘૂમતા-ઘૂમતા,
બાજ તેના રખેવાળનો અવાજ સાંભળી શકતું નથી;
વસ્તુઓ વેરવિખેર થઈ રહી છે; કેન્દ્ર હવે ટકી શકતું નથી;
દુનિયામાં માત્ર અરાજકતા ફેલાઈ ગઈ છે,
લોહીથી ખરડાયેલી ભરતી છૂટી પડી છે, અને બધે જ
નિર્દોષતાનો સંસ્કાર ડૂબી રહ્યો છે;
સજ્જનોમાં દ્રઢ વિશ્વાસનો અભાવ છે, જ્યારે દુર્જનો
તીવ્ર ઝનૂનથી ભરેલા છે.
ચોક્કસ કોઈ દિવ્ય સંકેત મળવાનો છે;
ચોક્કસ 'દ્વિતીય આગમન' નજીક છે.
દ્વિતીય આગમન! હજી તો આ શબ્દો બોલાયા જ હતા
ત્યાં 'સ્પિરિટસ મુંડી' (વિશ્વ-આત્મા) માંથી એક વિશાળ આકૃતિ
મારી દ્રષ્ટિને વિચલિત કરે છે: રણની રેતીમાં ક્યાંક
એક આકાર જેનું શરીર સિંહનું અને માથું માણસનું છે,
એક નજર—શૂન્ય અને સૂર્ય જેવી નિર્દય,
તે પોતાની ધીમી સાથળો હલાવી રહ્યો છે, જ્યારે તેની આસપાસ
ક્રોધિત રણ-પક્ષીઓના પડછાયા ઘૂમી રહ્યા છે.
અંધકાર ફરી છવાઈ જાય છે; પણ હવે હું જાણું છું
કે વીસ સદીઓની પથ્થર જેવી ગાઢ નિદ્રાને
એક હલતા પારણાએ દુઃસ્વપ્નમાં ફેરવી નાખી હતી,
અને એ કયું ભયાનક પ્રાણી છે, જેનો સમય આખરે આવી ગયો છે,
જે જન્મ લેવા માટે બેથલેહેમ તરફ લપાઈને સરકી રહ્યું છે?
Original Poem
જ્યાં જ્યાં નઝર મારી ઠરે, યાદી ભરે ત્યાં આપની;
આંસુ મહીં એ આંખથી યાદી ઝરે છે આપની.
માશૂકોના ગાલની લાલી મહીં લાલી, અને
જ્યાં જ્યાં ચમન જ્યાં જ્યાં ગુલો ત્યાં ત્યાં નિશાની આપની!
જોઉં અહીં ત્યાં આવતી દરિયાવની મીઠી લહર,
તેની ઉપર ચાલી રહી નાજુક સવારી આપની.
તારા ઉપર તારા તણાં, ઝૂમી રહ્યાં જે ઝૂમખાં,
તે યાદ આપે આંખને ગેબી કચેરી આપની.
આ ખૂનને ચરખે અને રાતે અમારી ગોદમાં,
આ દમ-બ-દમ બોલી રહી ઝીણી સિતારી આપની.
આકાશથી વર્ષાવતા છો ખંજરો દુશ્મન બધા;
યાદી બનીને ઢાલ ખેંચાઈ રહી છે આપની.
દેખી બૂરાઈ ના ડરું હું, શી ફિકર છે પાપની?
ધોવા બૂરાઈને બધે ગંગા વહે છે આપની.
થાકું સિતમથી હોય જ્યાં ના કોઈ ક્યાં એ આશના;
તાજી બની ત્યાં ત્યાં ચડે પેલી શરાબી આપની!
જ્યાં જ્યાં મિલાવે હાથ યારો ત્યાં મિલાવી હાથને,
અહેસાનમાં દિલ ઝૂકતું, રહેમત ખડી ત્યાં આપની.
પ્યારું તજીને પ્યાર કોઈ આદરે છેલ્લી સફર:
ધોવાઇ યાદી ત્યાં રડાવે છે જુદાઇ આપની.
રોઉં ન કાં એ રાહમાં બાકી રહીને એકલો?
આશકોના રાહની જે રાહદારી આપની.
જૂનું નવું જાણું અને રોઉં હસું તે તે બધું;
જૂની નવી ના કાંઈ તાજી એક યાદી આપની.
ભૂલી જવાતી છો બધી લાખો કિતાબો સામટી;
જોયું ન જોયું છો અને જો એક યાદી આપની.
English Translation by Gemini
"Wherever My Gaze Rests"
Wherever my gaze comes to rest, it finds a memory of you;
From these eyes, in the form of tears, flows a memory of you.
In the redness of a lover's cheeks, that glow is yours,
Wherever there is a garden, wherever there are roses, there is a sign of you.
When I see the sweet waves of the ocean coming here and there,
Upon those waves, I see the delicate passage of your carriage.
The clusters of stars swinging high above in the sky,
They remind my eyes of your mysterious, divine court.
In the heartbeat of this blood, and in my arms at night,
Moment by moment, the fine music of your sitar plays.
Even if all enemies rain down daggers from the sky;
Your memory stretches out like a shield to protect me.
I do not fear evil, nor do I worry about sin;
To wash away all evil, your Ganges flows everywhere.
When I tire of oppression and find no friend anywhere;
The fresh intoxication of your love rises to sustain me.
Wherever friends join hands, I join mine too,
My heart bows in gratitude, for your mercy stands there.
When a loved one leaves love behind and starts the final journey;
The fading memory and the sting of your separation make me weep.
Why should I not cry, left alone on this path?
For you are the ultimate guide on the path of all lovers.
Whatever I know of the old or new, whether I cry or laugh;
Nothing is old or new—there is only your one, fresh memory.
Let millions of books be forgotten all at once;
Let the world be seen or unseen, as long as there is your memory.
If fate makes me commit mistakes, let me commit them all;
For in the end, all that remains is your solitary memory.
Hindi Translation by Gemini
"जहाँ-जहाँ नज़र मेरी ठहरे"
जहाँ-जहाँ नज़र मेरी ठहरती है, वहाँ आपकी याद भरी है;
इन आँखों से आँसुओं के रूप में, आपकी याद झरती है।
माशुकों के गालों की लाली में जो लाली है, वो आपकी है,
जहाँ-जहाँ चमन है, जहाँ-जहाँ गुल (फूल) हैं, वहाँ आपकी निशानी है।
देखता हूँ यहाँ-वहाँ आती हुई सागर की मीठी लहरें,
उनके ऊपर आपकी नाज़ुक सवारी चल रही है।
तारों के ऊपर जो तारों के गुच्छे झूम रहे हैं,
वे आँखों को आपकी उस दिव्य (गैबी) कचहरी की याद दिलाते हैं।
इस लहू की धड़कन में और रात को हमारी गोद में,
दम-ब-दम (हर पल) आपकी बारीक सितारी गूँज रही है।
आसमान से भले ही दुश्मन खंजर बरसाएँ;
आपकी याद ढाल बनकर मेरे आगे खिंच जाती है।
बुराई देख कर मैं न डरूँ, पाप की क्या फिक्र है?
बुराई धोने के लिए हर तरफ आपकी गंगा बहती है।
जब ज़ुल्म से थक जाऊँ और कोई यार-ओ-मददगार न हो;
वहाँ आपकी वो पुरानी 'शराबी' (नशा/इश्क) ताज़ा होकर चढ़ती है।
जहाँ-जहाँ दोस्त हाथ मिलाते हैं, वहाँ हाथ मिलाकर,
एहसान में दिल झुकता है, वहाँ आपकी रहमत खड़ी होती है।
जब कोई प्यारो को छोड़ कर आखिरी सफर (मौत) पर निकलता है:
वहाँ धुंधली पड़ती याद और आपकी जुदाई रुलाती है।
मैं क्यों न रोऊँ उस राह में अकेला रह कर?
आशिकों की राह की जो राहदारी (मार्गदर्शन) आपकी है।
पुराना-नया जो जानूँ, और जो रोऊँ-हँसूँ वह सब;
पुराना या नया कुछ नहीं, बस एक आपकी ताज़ा याद है।
भले ही लाखों किताबें एक साथ भूल जाएँ;
कुछ देखा या न देखा, बस एक आपकी याद रहे।
किस्मत अगर भूल कराए तो मैं वो सब भूल कर दूँ;
क्योंकि आखिर में तो बस अकेली आपकी ही याद है।
Hindi Translation by Chat GPT
जहाँ-जहाँ मेरी नज़र ठहरती है,
वहीं आपकी याद भर जाती है।
इन आँखों से जो आँसू गिरते हैं,
उनमें भी आपकी ही स्मृति झरती है।
माशूक़ों के गालों की लालिमा में भी लालिमा आपकी,
जहाँ-जहाँ उपवन हैं, जहाँ-जहाँ फूल—वहीं आपकी निशानी।
यहाँ-वहाँ आती समुद्र की मीठी लहरों पर,
मानो चल रही हो आपकी नाज़ुक सवारी।
तारों पर तारे, जो झूमते हुए गुच्छे बने हैं,
वे आँखों को आपकी रहस्यमयी कचहरी की याद दिलाते हैं।
इस रक्त को मथती हुई, रात में हमारी गोद में,
क्षण-क्षण आपकी महीन सितार बोलती है।
आकाश से शत्रु खंजर बरसाते हैं,
याद बनकर आपकी ढाल आगे आ जाती है।
बुराई देखकर मैं डरता नहीं—पाप की क्या चिंता?
उसे धोने को हर ओर आपकी गंगा बहती है।
जब अत्याचार से थक जाऊँ और कोई आशा न बचे,
तब ताज़ा होकर वही पुरानी शराब आपकी चढ़ आती है।
जहाँ-जहाँ मित्र हाथ मिलाते हैं,
वहीं एहसान में झुकता दिल, और आपकी रहमत खड़ी मिलती है।
प्यार छोड़ कोई अंतिम यात्रा को निकले,
तो आपकी याद धुलकर जुदाई में रुला जाती है।
क्या मैं उस राह पर अकेला रहकर न रोऊँ?
वह तो आशिक़ों की राह की आपकी ही राहदारी है।
पुराना-नया जानूँ, रोऊँ या हँसूँ—जो भी हो,
नई-पुरानी नहीं, बस एक ताज़ी याद आपकी।
लाखों किताबें एक साथ भुला दी जाती हैं,
देखा हो या न देखा हो—बस एक याद आपकी।
क़िस्मत अगर भूल कराए, तो मैं सारी भूलें कर लूँ,
आख़िरकार अकेली वही बचती है—आपकी याद।
English Translation by Chat GPT
Wherever my gaze comes to rest,
your memory fills that place.
Even the tears that fall from these eyes
flow thick with thoughts of you.
In the blush upon a lover’s cheek, your blush glows;
wherever gardens bloom, wherever flowers rise, there is your sign.
In the sweet waves of the sea that roll this way and that,
your delicate carriage seems to glide.
Stars upon stars, swaying in clustered dance,
remind the eyes of your hidden, celestial court.
Churning my blood, cradled in our lap of night,
your subtle stringed music speaks breath by breath.
From the sky the enemies rain down daggers,
yet your memory stretches forward, becoming my shield.
Why should I fear evil—what worry is sin?
To wash it clean, your Ganges flows everywhere.
When worn out by cruelty, when no hope remains,
that old wine of yours rises again, newly fresh.
Wherever friends join hands,
the heart bows in gratitude, and your mercy stands there.
If love is left behind for a final journey,
your memory, washed in tears, makes separation weep.
Should I not cry, left alone upon that road?
It is the very path trodden by lovers, your own passageway.
Old or new—whether I laugh or weep at all I know,
there is no old or new, only your ever-fresh memory.
Millions of books are forgotten together,
seen or unseen—yet one memory remains: yours.
Let fate make me err, let me commit every mistake,
for in the end, the only thing left standing
is your memory alone.
Original Poem
कितना अच्छा होता है
एक-दूसरे को बिना जाने
पास-पास होना
और उस संगीत को सुनना
जो धमनियों में बजता है,
उन रंगों में नहा जाना
जो बहुत गहरे चढ़ते-उतरते हैं।
शब्दों की खोज शुरू होते ही
हम एक-दूसरे को खोने लगते हैं
और उनके पकड़ में आते ही
एक-दूसरे के हाथों से
मछली की तरह फिसल जाते हैं।
हर जानकारी में बहुत गहरे
ऊब का एक पतला धागा छिपा होता है,
कुछ भी ठीक से जान लेना
ख़ुद से दुश्मनी ठान लेना है।
कितना अच्छा होता है
एक-दूसरे के पास बैठ ख़ुद को टटोलना,
और अपने ही भीतर
दूसरे को पा लेना।
Gujarati Translation by Chat GPT
કેટલું સારું હોત
એકબીજાને જાણ્યા વગર જ
પાસપાસ રહેવું
અને તે સંગીતને સાંભળવું
જે ધમનીઓમાં વાગે છે,
અને તે રંગોમાં ન્હાઈ જવું
જે બહુ ઊંડા ચઢે-ઉતરે છે.
શબ્દોની શોધ શરૂ થાય છે ત્યારે
અમે એકબીજાને ગુમાવા લાગીએ છીએ,
અને જ્યારે તેમને પકડી લઈએ,
ત્યારે એકબીજાના હાથમાંથી
માછલીની જેમ સરકી જઈએ છીએ.
દરેક જાણકારીની અંદર
ઉકાળાનો એક પાતળો ધાગો છુપાયેલો હોય છે,
કશું પણ સંપૂર્ણ રીતે જાણી લેવું
પોતાની જાત સાથે દુશ્મની ઠરાવવું છે.
કેટલું સારું હોત
એકબીજાની પાસે બેઠા પોતાને ટટોળવું,
અને પોતાના જ અંદર
બીજાને શોધી કાઢવો.
English Translation by Chat GPT
How beautiful it would be
to be close to one another
without knowing each other,
and to listen to that music
that plays within the arteries,
to bathe in those colors
that deepen and fade so intensely.
The moment we begin to search for words,
we start losing each other,
and once we grasp them,
we slip from each other’s hands
like a fish.
Within every piece of knowledge
a thin thread of boredom lies hidden;
to know something completely
is to declare enmity with oneself.
How beautiful it would be
to sit beside each other and feel our way inward,
and within one’s own self
to discover the other.
Original Poem
कितना अच्छा होता है
एक-दूसरे को बिना जाने
पास-पास होना
और उस संगीत को सुनना
जो धमनियों में बजता है,
उन रंगों में नहा जाना
जो बहुत गहरे चढ़ते-उतरते हैं।
शब्दों की खोज शुरू होते ही
हम एक-दूसरे को खोने लगते हैं
और उनके पकड़ में आते ही
एक-दूसरे के हाथों से
मछली की तरह फिसल जाते हैं।
हर जानकारी में बहुत गहरे
ऊब का एक पतला धागा छिपा होता है,
कुछ भी ठीक से जान लेना
ख़ुद से दुश्मनी ठान लेना है।
कितना अच्छा होता है
एक-दूसरे के पास बैठ ख़ुद को टटोलना,
और अपने ही भीतर
दूसरे को पा लेना।
English Translation by Gemini
"How Wonderful It Is"
How wonderful it is to be near each other without knowing one another,
And to listen to that music which plays within the arteries, To bathe in those colors that rise and fall so deeply.
The moment the search for words begins, we start to lose each other, And as soon as words capture us, we slip from each other's hands like a fish.
Deep within every piece of information lies a thin thread of boredom, To know anything too precisely is to harbor enmity toward oneself.
How wonderful it is to sit beside each other and search within oneself, And within one’s own heart, to find the other.
Gujarati Translation by Gemini
"કેટલું સુંદર હોય છે"
કેટલું સુંદર હોય છે એકબીજાને જાણ્યા વગર
પાસ-પાસ હોવું અને એ સંગીતને સાંભળવું
જે ધમનીઓમાં વાગે છે, એ રંગોમાં નહાઈ જવું
જે ખૂબ ઊંડે ચઢે-ઊતરે છે. શબ્દોની શોધ શરૂ થતા જ
આપણે એકબીજાને ખોવા માંડીએ છીએ અને શબ્દોની પકડમાં આવતા જ
એકબીજાના હાથમાંથી માછલીની જેમ સરકી જઈએ છીએ.
દરેક જાણકારીમાં ખૂબ ઊંડે કંટાળાનો એક પાતળો દોરો છુપાયેલો હોય છે,
કંઈપણ બરાબર જાણી લેવું એ પોતાની જાત સાથે દુશ્મની વહોરી લેવા જેવું છે.
કેટલું સુંદર હોય છે એકબીજાની પાસે બેસીને ખુદને ફંફોસવું,
અને પોતાની જ ભીતર બીજાને પામી લેવું.
Comparative Analysis of AI-Generated Poetry Translations
Introduction
This study analyses poetry translations generated using ChatGPT and Gemini in accordance with the Translation Studies Activity Worksheet. Four poems across Urdu, English, Gujarati, and Hindi were translated into target languages and evaluated through key parameters: syntax, sound and metre, lexicon and grammar, cultural connotations, tone, semiotics, challenges, and resolutions. The analysis is grounded in translation theories proposed by Roman Jakobson, J.C. Catford, Ganesh Devy, and A.K. Ramanujan.
Poem 1: Faiz Ahmed Faiz — “Mujh Se Pehli Si Mohabbat”
(Urdu → Hindi & English)
Syntax, Sound, and Metre
ChatGPT preserves the lyrical flow and emotional cadence of Faiz’s nazm, using shorter, rhythmic lines that echo the Urdu original’s softness. Gemini, on the other hand, opts for longer explanatory sentences, which slightly reduce the musicality but increase clarity.
Urdu’s internal rhyme and refrain (“aur bhi dukh hain”) cannot be fully retained in either translation; however, ChatGPT more effectively maintains repetition as rhythm, while Gemini prioritizes semantic completeness.
Lexicon, Grammar, and Semiotics
Both tools translate metaphors accurately, but their strategies differ:
ChatGPT uses poetic equivalence (“memory fills that place”).
Gemini uses semantic explicitation, sometimes glossing meanings (e.g., adding parenthetical clarifications).
Semiotically, Faiz’s shift from romantic idealism to social realism is better conveyed in ChatGPT’s English version, while Gemini’s Hindi version strengthens ideological clarity.
Cultural Connotations and Collocations
Culturally loaded words such as غمِ دہر, وصال, and محبوب pose challenges.
ChatGPT retains emotive abstraction.
Gemini leans toward interpretive domestication, aligning with Catford’s notion of level shifts.
Challenges and Resolutions
The main challenge lies in translating Urdu’s ghazal-inflected nazm style into free verse without losing emotional density. Both AIs resolve this by abandoning strict metre, prioritizing tone and affect.
Poem 2: W. B. Yeats — The Second Coming
(English → Hindi & Gujarati)
Syntax, Sound, and Metre
Yeats’s prophetic, incantatory syntax is difficult to replicate. ChatGPT maintains oracular brevity, while Gemini preserves syntactic parallelism closer to the original.
Gemini retains line-level symmetry (“द्वितीय आगमन!”), enhancing dramatic emphasis. ChatGPT’s translations are smoother but slightly less forceful rhythmically.
Lexicon, Grammar, and Semiotics
Symbols such as gyre, Spiritus Mundi, rough beast, and Bethlehem are crucial.
Both tools retain Spiritus Mundi untranslated, respecting symbolic opacity (aligned with Jakobson’s “poetry as untranslatable”).
Gemini provides interpretive cues (“विश्व-आत्मा”), aiding comprehension but narrowing ambiguity.
ChatGPT preserves symbolic openness, closer to Yeats’s mysticism.
Cultural Connotations
Biblical irony and apocalyptic tension survive in both translations. Gujarati versions show slightly more semantic domestication, adapting abstract dread into culturally intelligible imagery.
Challenges and Resolutions
The challenge is Yeats’s mythic-modern fusion. Both AIs sacrifice exact metre but retain visionary intensity, confirming Ramanujan’s claim that translations create “another poem”.
Poem 3: Gujarati Poem (Yaad / Memory Poem)
(Gujarati → Hindi & English)
Syntax, Sound, and Metre
ChatGPT’s translations retain lyrical softness and repetition, closely mirroring the original’s emotional flow. Gemini’s English version is more narrative and explanatory, slightly weakening musical resonance.
Lexicon and Semiotics
Images like Ganga, shield, wine, divine court function as Sufi-inflected symbols.
ChatGPT maintains metaphorical density.
Gemini sometimes rationalizes metaphors, reducing mysticism.
Cultural Connotations
Cultural metaphors (Ganga as purification, wine as love/intoxication) are successfully preserved by both, though ChatGPT allows symbolic plurality, aligning with Devy’s view of translation as cultural negotiation.
Challenges
The biggest challenge is translating devotional intimacy without sentimentality. ChatGPT handles this more subtly in English.
Poem 4: Hindi Poem — “Kitna Achha Hota Hai”
(Hindi → English & Gujarati)
Syntax, Sound, and Tone
This poem relies on silence, pauses, and philosophical minimalism.
ChatGPT preserves free-verse spacing and reflective tone.
Gemini compresses lines, creating denser paragraphs that reduce meditative pauses.
Lexicon and Semiotics
Metaphors such as music in arteries, fish slipping away, and knowledge as boredom are well-rendered by both. ChatGPT’s English version better retains existential subtlety, while Gemini’s Gujarati version prioritizes fluency.
Challenges
The challenge lies in translating non-verbal intimacy and experiential knowledge. Both AIs succeed conceptually, but ChatGPT better reflects the poem’s negative capability (unknowing as wisdom).
Comparative Evaluation: ChatGPT vs Gemini
Theoretical Reflection
Jakobson: Both tools demonstrate that poetry translation is interpretive, not equivalent.
Catford: Frequent shifts across linguistic and cultural levels confirm structural untranslatability.
Ganesh Devy: AI translations function as cultural negotiations rather than replicas.
A.K. Ramanujan: Each translation becomes a “contextual re-creation,” not a replacement.
Conclusion
This activity reveals that AI cannot fully “translate” poetry, but it can generate meaningful poetic versions when guided by informed prompts. ChatGPT excels in aesthetic and emotional resonance, while Gemini performs better in semantic clarity and explanatory precision. Ultimately, AI emerges not as a substitute for the human translator, but as a critical tool that sharpens theoretical awareness in translation studies.
.jfif)
No comments:
Post a Comment